Nguồn gốc Khám thờ gia tiên
Khám thờ được biết rằng có nguồn gốc từ Trung Quốc. Ở Việt Nam, loại khám thờ xuất hiện vào thế kỷ XVI, có tên là Khám thờ Từ Đạo Hạnh ở chùa Thầy. Tiếp đến là Khám thờ ở chùa Bà Tấm và ở Văn Miếu. Tồn tại đến ngày nay, có những mẫu khám thờ với nhiều hình dạng khác nhau như chùa Bút Pháp, đền Lạch Bạng, nhiều ngôi đền khác thuộc Ba Vì… nhất là các điện thờ như điện Mẫu.
Tuy nhiên, một số nghiên cứu chuyên về kiến trúc khác lại cho rằng Khám thờ được xuất phát từ các “am thờ” trong kiến trúc. Bằng chứng là một bộ phận trong các ngôi đình xưa được thiết kế hình chữ nhật, nơi thờ được thực hiện trên sàn cao nối từ phần cột cái phía trong của gian giữa vào tới cột quân. Dựa vào hình thức và chức năng của chúng, người ta dễ dàng liên tưởng đến hình ảnh cái khám. Mỗi nơi thờ thời xưa như thế này đều được bưng kín, có ngai và một số bài vị tương ứng…
Một khám thờ đẹp được xem là một ngôi nhà nhỏ, chứa đựng sự linh thiêng, một tinh thần thánh thiện cao viễn, cũng là nơi hội tụ tinh hoa nghệ thuật. Được lưu giữ và phát triển truyền thống văn hóa trưng bày Khám thờ trong không gian gia tiên hiện nay, Khám thờ cũng được nhiều gia chủ tìm kiếm. Khám của những thời kỳ sau có nhiều dạng, có cái rất lớn chạm trổ công phu, với mặt trước không chỉ có một y môn và một bộ cửa, mà đôi khi tạo thế tầng tầng lớp lớp, cũng có khám lại được làm hết sức đơn giản, nhỏ bé, được kết hợp bởi mấy tấm ván trơn sơn màu đỏ.
Khám thờ Gia tiên và Khám thờ Tượng, Mẫu
Khám thờ Gia tiên hay Khám thờ Tượng, Mẫu đều phải được làm từ gỗ tự nhiên, về hình dáng của Khám: Có mái hoặc mái chảy về phía sau.
-
- Mặt trước Khám thờ Gia tiên: Cửa Khám được chạm theo lối “trướng rủ màn che”. Hai bên cửa Khám chạm khắc hoa Mai uốn lượn với hai đầu chim Phượng, biểu trưng cho Mai hoá Phượng. Y môn (Cửa Võng) chạm Hồng Trĩ hay là Long Quy Phụng. Phía bên ngoài cửa Khám là hai cột, dưới chân cột cũng được khắc hai đầu Rồng cùng chầu vào giữa như là biểu tượng của Trúc hoá Long.
- Khám thờ Tượng, Khám thờ Mẫu: Khác với Khám thờ Gia tiên, Khám thờ Tượng hoặc Khám thờ Mẫu được dùng để đặt Tượng thờ, Tượng Mẫu trong cộng đồng Tam Tứ Phủ. Ví dụ như: Tượng Tam Toà Thánh Mẫu, Tượng Ngũ Vị Tôn Quan, Tượng Ông Hoàng Bơ, Tượng Ông Hoàng Bảy, Tượng Ông Hoàng Mười, Tượng Quan Trần Triều, Tượng Cô Bản Đền, Tượng Cậu Bản Đền…
Kích thước Khám thờ rộng hay hẹp phụ thuộc vào dùng Khám thờ Gia tiên hay thờ Tượng, phụ thuộc vào không gian thờ phụng.
Khám thờ được làm bằng gỗ mít, gỗ dổi, vàng tâm, gụ hoặc gỗ hương. Khám thờ thường được thếp vàng, thếp bạc hoặc sơn PU theo cách bài trí, màu sắc chung của phòng thờ/ điện thờ (theo Bàn thờ/ Sập thờ, Hoành phi Câu đối, Cửa Võng, Cuốn thư hay Thiều Châu…).
Vị trí đặt Khám thờ Gia tiên trên ban thờ
Khám được đặt nằm ở vị trí chính giữa của ban thờ gia tiên, được dân gian truyền lại ví như nóc của một ngôi nhà. Bao bọc bảo vệ con cháu trong nhà. Việc bài trí Khám thờ trên bàn thờ gia tiên còn là một cách thể hiện được lòng biết ơn, kính trọng, hiếu kính của con cái tới ông bà tổ tiên, kế tục và phát huy truyền thống “uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp.
Thông số kỹ thuật
-
- Kích thước: Tuỳ vào không gian thờ cúng và các cung đẹp trong thước Lỗ Ban.
- Chất liệu gỗ: Gỗ Mít, Dổi, Vàng Tâm, Gụ, Hương…
- Chất liệu sơn: Sơn ta, sơn PU.
- Chất liệu lót: Sơn son, thếp vàng/ thếp bạc phủ hoàng kim (đối với hàng sơn phủ)
- Sử dụng: Phòng thờ tư gia, dòng họ…
- Giá thành: Tùy theo kích thước, chất liệu gỗ, chất liệu sơn và mẫu sản phẩm.
- Tuổi thọ: Lên đến hàng trăm năm (với điều kiện môi trường tốt), dùng càng lâu năm càng có giá trị cổ xưa.
Kích thước nào hợp phong thủy cho Khám thờ
Kích thước của Khám thờ sẽ tùy thuộc theo kích thước của không gian thờ (nơi đặt Khám). Sau khi đo đạc các kích thước cần thiết, chúng tôi sẽ dựa vào thước Lỗ Ban để tính toán kích thước cho phù hợp. Theo thước Lỗ Ban, số đo thuộc các cung tốt sẽ mang phong thủy, vận mệnh tốt.
